Hoogbegaafdheid wordt vaak geassocieerd met een hoog IQ, maar het omvat veel meer dan dat. Hoogbegaafde mensen ervaren vaak intense emoties, een diep gevoel van rechtvaardigheid en een constante behoefte aan uitdaging en zingeving. Coaching bij (een vermoeden van) hoogbegaafdheid kan daarom waardevolle ondersteuning bieden.
Wat is hoogbegaafdheid?
Hoogbegaafdheid wordt doorgaans gedefinieerd als een combinatie van een hoge intellectuele capaciteit (een IQ van 130 of hoger), creativiteit en motivatie. Maar cijfers zeggen lang niet alles. Hoogbegaafde mensen hebben een andere manier van denken: ze zien verbanden waar anderen dat niet doen en denken vaak in complexe patronen. Dit kan leiden tot succes en innovatie, maar ook tot uitdagingen zoals verveling, perfectionisme, het gevoel anders te zijn en moeite met sociale aansluiting.
Ik gebruik graag de omschrijving volgens het Delphi-model van hoogbegaafdheid:
Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.
De kenmerken waarop deze omschrijving is gebaseerd komen uit het Delphi-model. Dit kwam tot stand uit de input van twintig deskundigen op het gebied van hoogbegaafdheid.
De uitdagingen van hoogbegaafdheid
Hoogbegaafde kinderen en volwassenen lopen vaak tegen obstakels aan in een omgeving die niet altijd aansluit bij hun behoeften. Voor kinderen kan dit betekenen dat ze zich vervelen in de klas, omdat de stof te eenvoudig is. Ze kunnen zich ook anders voelen dan hun leeftijdsgenoten, wat leidt tot sociale isolatie. Bij volwassenen kan hoogbegaafdheid zich uiten in een gevoel van onvrede, gebrek aan uitdaging op het werk, of problemen in relaties door verschillen in denken en communiceren.
Veel volwassenen van nu ontdekken pas op latere leeftijd dat ze hoogbegaafd zijn. Bij toeval of via hun (klein)kinderen. Dat kan veel verwarring geven en vragen oproepen. De ontdekking kan ook leiden tot een heus rouwproces.
De rol van coaching
Coaching bij hoogbegaafdheid is gericht op het herkennen, begrijpen en ontwikkelen van de unieke eigenschappen en uitdagingen van hoogbegaafde mensen. Het doel is niet om te veranderen, maar om te helpen potentieel te ontdekken en te benutten en in balans te komen met zichzelf en de omgeving.
Voor mij als coach vraagt het om kennis van hoogbegaafdheid en de kenmerken ervan, omdat het vraagt om een andere soort coaching dan ‘gemiddeld’. Hoogbegaafden zijn immers alles behalve gemiddeld.
Een coach kan helpen bij:
- Zelfinzicht: Hoogbegaafden leren begrijpen hoe hun denken, voelen en gedrag werkt. Dit kan bijvoorbeeld inzicht geven in perfectionisme of gevoeligheid.
- Zelfacceptatie: Hoogbegaafden kunnen leren hun unieke eigenschappen te omarmen en krijgen zo een ander beeld van zichzelf, wat het zelfbeeld over het algemeen ten goede komt.
- Praktische vaardigheden: Denk aan het ontwikkelen van time-management, omgaan met verveling of het leren stellen van realistische doelen.
- Sociale verbindingen: Een coach kan helpen bij het verbeteren van communicatie en relaties, bijvoorbeeld door te leren omgaan met verschillen in tempo of interesses.
Wat mijn rol is
Hoe ik je kan helpen bij hoogbegaafdheid, hangt af van wat je hulpvraag is. Bij rouw en verlies kan het voldoende zijn om kennis te hebben van hoogbegaafdheid en de kenmerken ervan. Bij stress en burn-out vraagt het om andere invalshoeken, omdat hoogbegaafdheid een bron van het probleem kan zijn. Dan is het ook belangrijk om kennis te hebben van een fenomeen als bore-out.
Kijk ook eens naar Boeken over hoogbegaafdheid
Wat belangrijk kan zijn om te weten is dat ik zelf (met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid) hoogbegaafd ben. Ik ben weliswaar niet officieel getest, maar alle kenmerken zijn in ruime mate aanwezig. Ik kwam tot de ontdekking op 46-jarige leeftijd dankzij een interview met ‘hoogbegaafdheidsprofessor’ Tessa Kieboom. Daarna heeft het nog een half jaar geduurd voor ik het kon accepteren, want volgens mijn eigen vooroordelen en gebrek aan kennis vond ik mezelf dom.
Sinds 2016 ben ik coördinator van het HB-Café Zuid-West in Breda en actief als vrijwilliger bij het IHBV.
