Bijna een kwart van het verzuim in Nederland is gerelateerd aan stress. Maar die stress wordt lang niet alleen veroorzaakt door werk. Je persoonlijke stijl maakt een wereld van verschil. Goede en persoonlijke begeleiding is cruciaal bij werkstress, want hoeveel iemand aankan, is voor iedereen anders.
Verzuim als gevolg van stress varieert van gemiddeld een maand of drie bij overspannenheid tot gemiddeld negen maanden, als er sprake is van een burn-out. Overspanning en burn-out zijn de belangrijkste oorzaken van verzuim. 17,3 procent van de werknemers ervaart burn-outklachten (1,3 miljoen Nederlanders). Het aandeel stress-gerelateerd verzuim is inmiddels zo groot, dat het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid werkstress beroepsziekte nummer 1 noemt. Verzuim door stress en burn-out kost bedrijven 1,8 miljard euro per jaar.
Week van de werkstress
Deze week is de Week van de werkstress met aandacht voor ‘stress die wordt veroorzaakt in of door de werksituatie’. Dat is tenminste de definitie van werkstress volgens Arboned. Nogal een ruime definitie, want zelden is ‘de werksituatie’ de werkelijke bron van stress.
Lees ook Rouw neem je ook mee naar je werk
Natuurlijk: de inhoud van het werk kan niet goed aansluiten, de manier van werken en de sfeer binnen de organisatie kunnen stress geven, gebrek aan autonomie en zelfstandigheid of juist teveel daarvan kan een rol spelen, de werkdruk kan te hoog of juist te laag zijn, de geestelijke, emotionele en/of fysieke belasting kan te groot zijn. Het is niet voor niets dat het hoogste verzuim door stress is in de zorg, het onderwijs en het openbaar bestuur, waar de belasting vaak zowel geestelijk als emotioneel als fysiek groot is.
Blokjes stapelen
Maar alleen de werksituatie aanpassen is vaak niet genoeg. Dat is maar één van de factoren. Het is als blokjes stapelen. Bovenop het werk kunnen persoonlijke omstandigheden en gebeurtenissen, zoals een scheiding, een verhuizing, een ziek huisdier of een overlijden in de nabije omgeving, maar ook zaken als thuiswerken en coronamaatregelen blokjes zijn. Dat gaat lang goed en we zijn heel goed in manieren bedenken waardoor er altijd nog wel een blokje bij kan. Dat is vaak ook wat werkgevers verwachten: pak er nog maar eentje bij, kan best. Tot dat ene blokje.
Het gaat dan niet om dat ene blokje, maar om de rest. Meestal bestaat ‘de rest’ uit de manier waarop iemand werkdruk en de inhoud van het werk ervaart en hoe hij of zij daarmee omgaat. Dat heeft meer te maken met persoonlijke stijl, individuele draagkracht, karakter en ervaringen, dan met het werk zelf.
Lees op LinkedIn: We werken te veel en te hard
Want een werkgever zal (meestal) geen grenzen aangeven, dat moet je zelf doen. Maar als je dat lastig vindt, omdat je bang bent dat je collega’s of je baas je dan minder waarderen, zeg je niet snel ‘nee, ik heb al genoeg werkstress’. Iemand die nogal perfectionistisch is aangelegd, zal snel het gevoel hebben tekort te schieten of niet genoeg te doen. Iemand die hoogsensitief is, zal sowieso sneller en meer stress ervaren dan iemand die van nature minder prikkels binnenkrijgt.
Kijken naar de persoon
Als ik in de praktijk een hulpvraag krijg die is gerelateerd aan werkstress, kijk ik als coach uiteraard naar de hoeveelheid en soort blokjes, maar eerst en vooral naar de persoon, diens overtuigingen en copingstijl bij ervaringen uit het verleden. Die factoren bepalen hoe iemand omgaat met stress – op het werk, maar ook in het persoonlijke leven. De een wil voor alles aardig gevonden worden en anderen niet teleurstellen, de ander wil het vooral heel erg goed doen en (zichzelf) niet teleurstellen.
Bij een cliënt die ten onder dreigde te gaan aan de deadline van een project – nadat ze maanden haar handen vol had gehad aan mantelzorg voor haar stervende vader – bleek haar perfectionisme een van de grootste stressbronnen. Ze wilde graag alles zó ontzettend goed doen, dat ze verzoop in de details en in tijdnood kwam.
Het gevolg was dat ze 12 uur per dag aan het werk was, ook in het weekend doorwerkte om het af te krijgen, ’s avonds met hoofdpijn naar bed ging, waar ze dan nog lag te piekeren over wat ze allemaal nog moest doen en of het allemaal wel zou lukken, en zowel thuis als op het werk niet te genieten was. En dan hebben we het nog niet eens over de rouw om haar overleden vader, waardoor haar concentratie niet geweldig was.
Perfecte werknemers
Perfectionisten veroorloven zichzelf geen fouten, alles moet zo zorgvuldig mogelijk gebeuren. Geweldige werknemers zijn het, super accuraat, die hun werk uitstekend georganiseerd hebben en hun afspraken zorgvuldig nakomen. Maar valkuilen zijn er ook: ze doen er zo lang over om hun plan helemaal goed te krijgen en geen detail over het hoofd te zien, dat ze én het plan niet af krijgen, én het overzicht verliezen, én niet toekomen aan de implementatie. Wat nog meer stress geeft.
Lees ook Over stress
Toen we onderzochten waar het perfectionisme van mijn cliënt vandaan kwam, bleek dat al in haar jeugd te zijn ontstaan. Complimenten waren er voor wat ze (goed-beter-best) deed, en minder voor wie ze was. Dat was verre van perfect: ze was wat te zwaar, klein, onhandig, en ze loenste een beetje. Dus het ‘niet perfect zijn’ probeerde ze te compenseren met ‘het perfect doen’.
Hoe beter ze iets deed, hoe meer complimenten. Alleen haar best doen, ongeacht het resultaat, was niet voldoende. Dus een 8 was al snel niet meer genoeg, zelfs niet als ze er heel erg haar best voor had moeten doen, maar ook een 9 zonder moeite was niet goed genoeg. Tienen werden dus de standaard, maar een standaard wordt ook iets vanzelfsprekends en alles wat minder is, staat gelijk aan teleurstelling en frustratie.
Dat speelde bij mijn cliënt zeker een rol, want binnen het bedrijf was inmiddels zo vanzelfsprekend dat zij haar werk tot in de puntjes verzorgd had, dat niemand er naar vroeg. Dat maakte onzeker (‘Is het wel goed?’), waardoor ze nog harder ging werken.
In gesprek
Door in gesprek te gaan met dat deel van haar dat alles perfect wil doen – De Perfectionist – en met dat deel van haar dat goed is zoals het is – De Realist – kwam er meer evenwicht. Het uiteindelijke resultaat van de coaching was dat ze aanzienlijk milder naar zichzelf kon kijken, dat ze een stuk realistischer met verwachtingen en het project omging, zodat ze de deadline haalde met de wetenschap dat het een bijna-prefect plan was, dat later altijd nog kon worden bijgesteld als bleek dat iets niet goed werkte.
Ze haalde er de expertise van anderen bij, waardoor ze grote delen uit handen kon geven en zich meer kon concentreren op de essentie, de grote lijnen en het geheel.
Minder stress, meer draagkracht
Haar werkstress daalde daardoor aanzienlijk, en als bonus kreeg ze meer tijd om te ontspannen, zodat ze meer draagkracht kreeg, zich beter kon concentreren, meer energie kreeg, beter ging slapen en minder vaak hoofdpijn had. Ze kreeg daardoor ook de rust om de rouw om haar vader te verweven in haar leven.
Kijk ook eens naar Boeken over veerkracht
Het bedrijf was meer dan tevreden met een 8 en nog blijer met een weliswaar iets minder perfectionistische, maar minder gestreste werknemer met wie het perfect samenwerken bleek. De coaching was maar een kleine investering in vergelijking tot wat het opleverde.
Samen met een coach kijken naar wat jou werkstress geeft en naar hoe jij omgaat met dingen die je lastig en ongemakkelijk vindt, kan jou dus veel opleveren, maar de organisatie waar je werkt ook. Voor werkgevers en HR-managers kan het heel zinvol zijn om eens contact op te nemen met De Vitaliteitsgroep, een organisatie waar ik ook voor werk, die is gespecialiseerd in begeleiden bij stress en burn-out.
